محمد موسوی عقیقی

زندگیِ تقلیدمحور انتقاد از فقه را دشوار نموده است. در گذشته نقدِ فقه آنچنان در نظرها مهم جلوه نمی کرد امّا امروزه که فقه به عرصه حقوقی و قانونی کشیده شده است نقدِ مباحثِ فقهی بسیار گسترش یافته است. فقه در قدیم در خُرده رفتارهای مردم و به نوعی زیستِ شخصی انسان ها جریان داشته است امّا با ظهورِ جریانِ انقلابِ اسلامی در ایران فقه به حوزه رفتارِ عمومی گسترشِ چشم گیری یافت و از این روی موردِ انتقاداتِ بیشتری قرار گرفت.

سروکارِ نقدِ فقه در گذشته با متخصصین و به تعبیری با انِ فقیه و یا دلبسته فقه بود. اگر فردی گزاره ای فقهی را نقد می نمود هرچند با واکنش های تند و تیزی مواجهه می گردید لیکن افرادِ مقابلِ او فقهاء و ان بود ولی امروزه جایگاه فقه و فقاهت مُدّعیانِ گسترده تری دارد، علاوه بر مبلغانِ دینی مردم نیز خود را با منتقدینِ فقه درگیر می کنند. زندگیِ تقلیدمحور در گذشته شخصی و در زمانِ ما عمومی گردیده است. نمونه مسئله حجابِ نِ مسلمان می باشد، در قبل از انقلابِ اسلامی ن همواره آزادانه با پوششِ انتخابی خودشان تردد می کردند و یا به کار مشغول بودند ولی بعد از انقلابِ اسلامی قوانینِ فقهی یکباره جایگاهِ حقوقی و قانونی گشت و خیلی از ن مجبور شدند حجاب را برخلافِ میل شان بپذیرند. گام به گام حجاب از یک مسئله شخصیِ فقهی به هویّتی اجتماعی و عمومی یافت و مساوی با عفت عمومی تعبیر شد و نِ بی حجاب را عمومِ مردم به قضاوت می نشستند و آنان را به بی عفتی و ناهنجاریِ شخصیتی و هویّتی متهم می کردند. این سلوکِ رفتاری هنوز در بینِ متدینان رواجِ ویژه ای دارد که نِ بی حجاب یا کم حجاب را بی عفت و خودفروش و پدران و شوهرانشان را بی غیرت می خوانند

رَوایی/ناروایی فقاهتی کودک همسری

محمد عقیقی

(پژوهشگر حقوق، فقه، فلسفه)

این نوشته در شماره 89و90 ماهنامه «نسیم بیداری» منتشر شده است

الف) روایی فقهی کودک همسری

ب) دلایل فقاهتی توجیه کودک همسری

ج) ناروایی فقاهتی کودک همسری

امروزه گاه عرف و اخلاق اجتماعی بر نظریات فقها و مراجع عظام شیعه تأثیر می‌گذارد و آنان را به اقتضای ماهیت فقه پویای شــیعه با تغییرات زمانه و البته بر پایه اصول و مبانی فقه مبین اســلامی، همراه و همســاز می‌کند و منجر به صدور فتاوای نوین فقهی می‌گردد. قتل همســر به دســت مرد یا زن و تفاوت در شیوه قصاص و دیه ن و مردان نیز از جمله مقولاتی است که از منظر فقه اســلامی پنهان نمانده و در باب آن احکام بســیاری موجود است که بعضاً از یک سو محل اختلاف رأی و نظر علمای اسلام است و سوی دیگر در جامعه امروز خوانش‌های متفاوتی از آنها صورت می‌گیرد که گاه با زاویه دید مسلمانان در دنیای مدرن، همخوانی کامل ندارند و محل تأمل و پرسش قرار می‌گیرند. آنچه در این گفتگو پیش‌رو دارید مروری است بر احکام فقهی موجود در باب تفاوت دیه و نوع قصاص ن و مردان مســلمان و غیرمســلمانی که بنا به هر دلیلی در جایگاه قاتل یا مقتول قرار می‌گیرند. اینکه تفاوت‌های احکام فقهی مربوط به ن و مردان در موضوع ما نحن فیه، چه ریشه‌ها و علل و عوامل فرهنگی و تاریخی دارد از دیگر مباحث مطروحه در این مجال اســت. محمد موســوی عقیقی؛ پژوهشــگر جوان حوزه فلسفه و فقــه و حقــوق که بــه تازگی اثری جامع در باب حقوق فقهی ن با عنوان «زنــان در آرای فقهی(مبانی هویتی)» تألیف کرده پاسخگوی پرسش‌های نسیم بیداری بوده است.